Tüketicilere çevrimiçi ticarette ‘karanlık tasarım’ oyunu

Uluslararası Tüketiciyi Koruma ve Uygulama Ağı (ICPEN), bu yıl Küresel Gizlilik Uygulama Ağı (GPEN) ile birlikte abonelik hizmetlerine yönelik bir tarama gerçekleştirdi. Çıkan raporda sitelerde karanlık ticari tasarım” kullanıldığı; tüketicinin de çeşitli yöntemlerle pahalı ürünlere yönlendirildiği ortaya çıktı.

Türkiye gazetesinden Cevdet Fırat Aydoğmuş’un haberine göre, 642 sağlayıcının internet sitelerinin ve mobil uygulamalarının incelendiği küresel internet taramasında, sağlayıcıların yüzde 75,7’sinin en az bir, yüzde 66,8’inin ise iki veya daha fazla karanlık ticari tasarım kullandığı tespit edildi. Türkiye özelinde yapılan taramada ise 124 sağlayıcıya ait internet sitesi ve mobil uygulama incelendi. Bu incelemelerin yüzde 30,6’sında en az bir, yüzde 20,2’sinde ise iki veya daha fazla “karanlık ticari tasarım” kullanıldığı belirlendi.

Karanlık tasarımlar, çoğunlukla çevrimiçi kullanıcı ara yüzlerinde bulunan ve tüketicileri genellikle çıkarlarına en uygun olmayan seçimleri yapmaya yönlendiren, aldatan, zorlayan veya manipüle eden uygulamalar olarak tanımlanıyor.

ICPEN raporu, potansiyel olarak tüketicinin abonelik hizmetinin otomatik olarak yenilenmesini kapatamaması gibi sinsi uygulamalar (sneaking) ve sağlayıcı açısından avantajlı bir aboneliğin daha ön plana çıkarılması gibi arayüz müdahaleleriyle özellikle tarama sırasında sıklıkla karşılaşıldığını ortaya çıkardı.

Raporda vatandaşı pahalı ürüne yönlendiren uygulamalara örnekler de verildi. Buna göre, ürün stok adedi veren veya indirimli sattıklarını iddia ettikleri ürünler için geri sayım sayacı işleten yani ‘indirim için son 1 saat’ diyerek geri sayım yaptıran siteler, vatandaşın fiyat inceleme muhakemesini ortadan kaldırmayı hedefliyor. Böylece tüketici, fiyatı kontrol etmeden ürün tükeneceği ya da indirimden faydalanamayacağı kaygısıyla pahalı ürün satın alabiliyor.

(EKONOMİ SERVİSİ)